Του Δρ. Νίκου Πόρτολα, Ψυχολόγου B.Sc, M.Sc. Ph.D.
«Οι γυναίκες προσπαθούν να καταλάβουν, ενώ οι άντρες προσπαθούν να γίνουν κατανοητοί»
Jostein Gaarder
Οποιονδήποτε να ρωτήσετε ποιο φύλο θεωρεί πιο ευαίσθητο και συναισθηματικό θα λάβετε μια παγιωμένη αλλά ταυτόχρονα και τόσο λάθος απάντηση: το γυναικείο.
Πολλές μελέτες του παρελθόντος, μελέτες που εμπεριείχαν πολλά μεθοδολογικά σφάλματα, είχαν αποδώσει μια έλλειψη ενσυναίσθησης στην κατασκευή του ανδρικού εγκεφάλου, υποστηρίζοντας ότι ο άντρας έχει μια έλλειψη ευαισθησίας συγκρινόμενος με τη γυναίκα.
Ας πάρουμε λίγο τα πράγματα από την αρχή. Ο όρος «ενσυναίσθηση» (empathy) αναφέρεται στην ικανότητα να βλέπεις τον κόσμο με τα μάτια του άλλου, δηλαδή, να μπορείς να «μπεις» στη θέση του ώστε να κατανοήσεις αυτό που αισθάνεται ή σκέπτεται. Θεωρείται έμφυτη κι η επικρατούσα άποψη είναι ότι οι άντρες εμφανίζουν μια σχετική έλλειψη στην εμπλοκή τους με τα συναισθήματα των άλλων. Λάθος και λάθος. Αν εξαιρέσουμε την περίπτωση κάποιος να πάσχει από το σύνδρομο Asperger (αναπτυξιακή διαταραχή που ανήκει στις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος κι είναι πιο σύνηθες στα αγόρια ενώ πολλές φορές δεν εντοπίζεται έγκαιρα), και συνεπώς έχει περιορισμένη ικανότητα να καταλάβει τη συναισθηματική έκφραση των άλλων, με συνέπεια να προβάλλει μια εγωκεντρική προσωπικότητα, ο λόγος που ο άντρας εμφανίζεται ως πιο «αναίσθητος» δεν είναι παρά οι κοινωνικές επιβολές κι οι πολιτιστικές επιρροές.
Οι άντρες από την παιδική ηλικία εκπαιδεύονται σε αντιδράσεις όπως η κλασική απέναντι στο στρες, η αντίδραση «μάχηςή φυγής » («fightorflight»), ενώ οι γυναίκες στο «φροντίζω και συμφιλιώνω» («tendandbefriend»). Επίσης, οι άντρες, μεγαλώνουν για να πετύχουν ως «κυνηγοί» χρήματος, επιτυχίας κι αναγνώρισης. Διδάσκονται να στηρίζονται στις δυνάμεις τους και να μην εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους γιατί αυτά δεικνύουν αδυναμία. Έτσι, έμαθαν να μην είναι καλοί στο να ακούνε και να συμπαραστέκονται συναισθηματικά, αλλά στο να προσφέρουν πρακτικές, αποτελεσματικές λύσεις στο εκάστοτε πρόβλημα που τους αναφέρουν. Όλα αυτά αντανακλώνται στην ανατομία και λειτουργία του εγκεφάλου, όπως υποστηρίζουν κάποιοι ερευνητές, συνιστώντας προϊόν της βιολογικής εξέλιξης του είδους μας. Ακόμα, η μικρότερη εμπλοκή τους με τα συναισθήματα που παλεύουν να αναδυθούν αλλά καταπιέζονται, τους προσφέρει τη δυνατότητα να δρουν πιο ελεύθερα, λογικά, ανεξάρτητα από βαθύτερες σκέψεις και χωρίς πολλές ενοχές. Αυτό τους επιδοτεί στον επαγγελματικό στίβο καθώς μεταφράζεται σε δύναμη κι επιτυχία. Όμως το ίδιο είναι αυτό που τους δυσκολεύει στην προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή τους.
Τι γίνεται πλέον στις ημέρες μας που όλα τα «αντρικά οχυρά» κατακτώνται από τις γυναίκες; Μήπως στην προσπάθειά τους αυτή οι γυναίκες τείνουν να ταυτιστούν με τον «άντρα κυνηγό»; Μήπως αρχίζουν να συμπεριφέροντε με τρόπους λιγότερο θηλυκούς; Ταυτόχρονα, μήπως οι νεότεροι άντρες αφήνουν να εμφανιστεί κι η ευαίσθητη πλευράτους, μια πλευρά που οι πατεράδες κι οι παππούδες τους έκρυβαν επιμελώς; Ας σκεφτούμε λίγο.
Και τώρα ας δούμε τα αποτελέσματα που εμφάνισαν πολλές νεότερες έρευνες: Αρχικά επιβεβαίωσαν το ήδη γνωστό, ότι σε περιόδους έντονες συναισθηματικά, οι άντρες τείνουν στη δράση και σταματούν να επικοινωνούν λεκτικά ενώ οι γυναίκες κάνουν το ακριβώς αντίθετο, θέλουν δηλαδή να μιλήσουν. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται η ρίζα της θεωρίας ότι οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες. Οι ίδιες οι γυναίκες θεώρησαν ότι το ενδιαφέρον έγκειται στο γεγονός ότι συζητάς διεξοδικά ένα πρόβλημα κι αγνόησαν το γεγονός της λήψης δράσης σαν ένδειξη ενδιαφέροντος. Αυτό έγινε ένα κλισέ καθώς το αναπαρήγαγαν όλα τα γυναικεία (κυρίως) περιοδικά. Κάπως έτσι επικράτησε η άποψη ότι οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες. Όμως, η συνέχειά των αποτελεσμάτων είναι αποκαλυπτική. Τα αγόρια απέναντι στο κλάμα και σε κάποιον που βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση αντιδρούν με μεγαλύτερη έκλυση ορμονών του στρες και συνεπώς είναι πιο ευαίσθητα, ιατρικά και συναισθηματικά, από τα κορίτσια.. Κλαίνε πιο συχνά και δυσκολεύονται να ηρεμήσουν ενώ είναι πολύ πιο ευαίσθητα ψυχικά στην παρατεταμένη έλλειψη στοργής.Κι εδώ μπαίνει η κοινωνία που τα επιπλήττει γι’ αυτή τους τη συμπεριφορά ώστε να την αλλάξουν και να γίνουν «δυνατά», να γίνουν «άντρες»… Και ταυτόχρονα μαθαίνουν, από την εμπειρία τους μεγαλώνοντας, ότι όσο κουβεντιάζεις κάτι τόσο απομακρύνεσαι από τη δράση και τις πράξεις που θα οδηγήσουν στην αλλαγή. Αυτό συνεπικουρούμενο από μια άλλη παρατήρηση ότι ποτέ δεν θα καταφέρουν να κερδίσουν μια γυναίκα σε κουβέντα, τους οδηγεί στην τόσο γνωστή απόφαση των αντρών απέναντι σε ότι τους προβληματίζει: την απομάκρυνση. Μια απομάκρυνση που κακώς συγχέεται με την παραίτηση ή τον στρουθοκαμηλισμό στο πρόβλημα. Η απομάκρυνση αυτή για τον άντρα σημαίνει ευκαιρία χαλιναγώγησης των συναισθημάτων που τον πνίγουν και διαχείριση των νέων δεδομένων ώστε να βρει τις σωστές λύσεις για να ξεπεραστεί η κρίση. Την ίδια στιγμή η γυναίκα, μπορώντας πολύ πιο εύκολα να κοντρολάρει τα όσα νοιώθει επιθυμεί την επικοινωνία μέσω μιας αέναης συζήτησης που πολλές φορές οδηγεί σε γλωσσικά ολισθήματα ή νέες παρεξηγήσεις καθώς ο άντρας χάνει την υπομονή του εύκολα όταν δε δρα, καθώς αισθάνεται άχρηστος να κάνει κάτι χειροπιαστό και να επιφέρει στην κατάσταση υπό τον έλεγχό του.
Ένα άλλο ερευνητικό εύρημα που αναδεικνύει την ευαισθησία των αντρών είναι η αυτοχειρία. Πολλοί, λανθασμένα, πιστεύουν ότι οι γυναίκες αυτοκτονούν. Λάθος! Οι γυναίκες κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας σε μια προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή και να κερδίσουν αυτό που θέλουν. Γι’ αυτό επιλέγουν τρόπους που υπό κάποιες συνθήκες είναι ακίνδυνοι (π.χ. χάπια ή να κόψουν τις φλέβες τους λίγη ώρα πριν γυρίσει ο σύντροφος στο σπίτι). Αντίθετα, οι άντρες σιωπηλά, χωρίς να έχουν δείξει τι σκέπτονται να πράξουν, επιλέγουν τρόπους που δίνουν ένα σίγουρο, και πολλές φορές μακάβριο, τέλος (πυροβόλο όπλο ή βουτιά στο κενό).
Για να κλείσω το άρθρο, θα σας προτρέψω να διαβάσετε το βιβλίο μου, που θα κυκλοφορήσει το 2ο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου κι έχει τίτλο «17 στιγμιότυπα ζωής», με αληθινές ή σχεδόν αληθινές ιστορίες ανθρώπων, ενώ παράλληλα θα θέσω ένα ερώτημα τροφή για σκέψη: Σε μια εποχή που η γυναίκα βρίσκεται όλο και περισσότερο σ’ έναν αγώνα να επικρατήσει στον εργασιακό στίβο, επιδιώκει να φτάσει και, γιατί όχι να ξεπεράσει τους άντρες συναδέλφους της. Tαυτόχρονα ο άντρας όλο και περισσότερο φανερώνει την ευαίσθητη πλευρά του φροντίζοντας παιδιά, σκυλιά και κάθε είδους αδύναμου πλάσματος, υπάρχουν ακόμα άτομα που πιστεύουν στην κατασκευασμένη άποψη περί αναισθησίας των αντρών;
Δρ. Νίκος Πόρτολας, Ψυχολόγος B.Sc,M.Sc, Ph.D.
Υμηττού 98, Παγκράτι ΑΘΗΝΑ
Τηλ. 6909385067 κ΄ 6936696685
fb: Psychology for a better life
fb: 17 στιγμιότυπα ζωής